“Ariston men hydoor”, oftewel, “Het beste van alles is water”. Dit was de eerste Olympische Ode van de Griekse dichter Pindarus opgedragen aan Hiëro I van Syracuse, de winnaar van de paardenrennen van de Spelen van 476 v.Chr. Vijfentwintig eeuwen later (1968) luidt artikel 1 van het Europees handvest voor Water van de Raad van Europa als volgt: “Zonder water is geen leven mogelijk”. Het is een kostbaar goed: water is onontbeerlijk voor alle menselijke activiteiten.

Water, een heldere, kleurloze en reukloze vloeistof bestaande uit twee atomen waterstof (H) en één atoom zuurstof (O). De officiële chemische naam is diwaterstofoxide (H2O). Tot in de achttiende eeuw werd water als één element beschouwd. Pas toen werd bewezen dat water een verbinding was van waterstof met zuurstof. Alle leven op aarde bestaat eigenlijk uit een waterige substantie bijeengehouden door een meer of minder stevige structuur. Een erfenis uit het verleden waar het leven miljarden jaren geleden in de grote oceanen is ontstaan. Water is voor ons zo gewoon dat we ons niet realiseren dat het een zeer bijzondere stof is. Van al het water op aarde bevindt zich 97 % als zout water in de grote oceanen. Slechts 3 % bestaat uit zoet water in de rivieren, meren, bronnen en gletsjers. 75 % hiervan is bevroren water (gletsjerijs) op de poolkappen. Van al het water op aarde is dus slechts 0,75 % direct beschikbaar voor het leven op aarde.

Water en ons lichaam

*) volwassen persoon van 75 kg

Vrijwel Iedereen weet dat zonder water geen leven mogelijk is en dat we zonder water maar een paar dagen kunnen overleven. Van alle voedingsstoffen hebben we water het hardste nodig. Het lichaamsgewicht van een volwassene bestaat voor ongeveer 60 % uit water, oftewel 45 liter (4,5 emmer water) water bij een lichaamsgewicht van 75 kg. Pasgeborenen bestaan zelfs voor meer dan 75 % uit water, wat neer komt op een 3,5 liter voor een dreumes van 10 pond (5 kg). Gedurende het leven neemt het percentage water in ons lichaam geleidelijk af tot ongeveer 50 % bij ouderen, dus altijd nog de helft van ons lichaamsgewicht.

Overzicht voorkomen van water in ons lichaam (volw. 75 kg)

Water vervult vele belangrijke functies in het menselijk lichaam. Het dient als bouwstof, als transportmiddel, als oplosmiddel en het houdt ons lichaam op temperatuur.

Water als bouwsteen. In de cellen bevindt zich water in de eiwitstructuren. Ook de ruimte tussen de cellen is opgevuld met water. Water is een belangrijk bestanddeel van het vocht tussen de weefsels. Het dient als smeermiddel bij de samentrekking van de spieren, bijv. de samentrekkende (peristaltische) bewegingen van de maag bij de spijsvertering.

Water als transportmiddel. In de bloedbaan en de lymfevaten, zorgt water voor het transport van en naar de cellen van voedingsstoffen, stofwisselingsproducten, afvalstoffen, hormonen, mineralen en vitamines.
Water speelt een belangrijke rol bij het in standhouden van de lichaamstemperatuur. Twee belangrijke fysische eigenschappen van water zijn hiervoor verantwoordelijk. Water heeft een sterk warmtebindend vermogen (hoge calorische waarde, soortelijke warmte).

We zeggen dat water een hoge soortelijke warmte heeft, dat wil zeggen dat er veel energie nodig is om de temperatuur van water één graad Celsius te doen stijgen. Er is 10 keer meer energie nodig om 100 gram water één graad in temperatuur te laten stijgen dan bijvoorbeeld 100 gram ijzer. De grote hoeveelheid water in ons lichaam zorgt voor een grote buffercapaciteit van warmte. Invloeden van buiten af (warm of koud weer) hebben dan niet zo snel gevolgen voor de lichaamstemperatuur. Daarnaast heeft water ook een hoge verdampingswarmte, dat wil zeggen dat er veel energie nodig is om water te verdampen. Deze eigenschap van water komt goed van pas als het lichaam door intensieve arbeid of sportbeoefening veel warmte produceert of bij zeer warm weer. We gaan transpireren. Het zweet, een oplossing van water en zouten (o.a. natrium en chloride) verdampt op onze huid. Hiervoor is veel warmte nodig dat onttrokken wordt aan ons lichaam, waardoor we afkoelen.

Water als oplosmiddel voor allerlei stoffen. Alle stofwisselingsprocessen kunnen zich alleen maar afspelen in een waterige omgeving. Water is essentieel voor de celstofwisseling. De elektrolyten natrium en kalium opgelost in water zorgen voor een juiste verhouding van water in en om de cellen. Ze houden de druk (de osmotische waarde) in en om de cellen met elkaar in evenwicht (zie hoofdfstuk over mineralen). Ook voor de vorming van spijsverteringssappen en het oplossen van het voedsel in het spijsverteringskanaal is water onontbeerlijk.

De waterbalans in het menselijk lichaam

*) Water wordt in het lichaam gevormd door de verbranding (reactie met zuurstof) van waterstof die vrijkomt bij de vet- en koolhydraatstofwisseling.

Het advies is minimaal 1,5 tot 2,0 liter vocht (het liefst water) te drinken. De hoeveelheid verschilt per persoon. Sport je veel of weinig, is het warm (meer zweet) of koud weer. Begin de dag gelijk met 1 - 3 glazen water (of thee) en drink gedurende de dag een paar keer een glas water.