Vitamine B5 (Pantotheenzuur)
Onderzoek naar de structuur en biochemische werking leverde de Duits-Amerikaanse biochemicus Fritz Lipmann in 1953 de Nobelprijs voor geneeskunde op. In 1918 werd de stof voor het eerst geïsoleerd uit het kooksap van gistcellen. Vitamine B5 (als pantotheenzuur) is een bleekgele dikstroperige vloeistof. In de vorm van een zout is het een kristallijne stof die goed oplosbaar is in water. Bijen produceren een voedingsstof voor het voeden van de bijenlarven die voorbestemd zijn koninginnen te worden met een zeer hoog gehalte aan vitamine B5 (30.000 microgram per gram koninginnegelei). Aan deze stof (koninginnegelei, geleé royale, royal jelly) dicht men een cosmetische werking toe.
Vitamine B5 is een onmisbaar bestanddeel in alle levende plantaardige en dierlijke cellen. De naam pantotheenzuur is afgeleid van het Griekse woord “pantos” dat “van overal” betekent. Vitamine B5 komt voor in alle plantaardige en dierlijke cellen. Plantaardige en dierlijke voedingsmiddelen bevatten dan ook allemaal vitamine B5.
Structuurformule vitamine B5 (pantotheenzuur).
Vitamine B5 en ons lichaam
Vitamine B5 is een bouwsteen van het co-enzym A (CoA), één van de belangrijkste enzymen. Dit enzym neemt een sleutelpositie in bij de koolhydraat- en vetzuurstofwisseling. Het acetyl co-enzym A speelt een rol bij de vorming van vetzuren, cholesterol, de rode bloedlichaampjes en diverse hormonen (met een aan cholesterolverwante steroïde structuur en adrenaline). Door de rol die vitamine B5 speelt bij het goed laten functioneren van het hormoon adrenaline wordt dit vitamine ook wel de “anti-stress” vitamine genoemd. Sterke emoties hebben een lichamelijk effect doordat als gevolg van die emoties de productie van het hormoon adrenaline in de bijnier wordt verhoogd. Er komt meer adrenaline in de bloedsomloop met als gevolg een versnelde ademhaling en hartslag, irritaties van de maag en een verhoogde bloeddruk. Steeds terugkerende hoge gehaltes aan adrenaline door stress kunnen in toenemende mate schadelijk zijn voor het lichaam. Vitamine B5 reguleert het vrijkomen van adrenaline.
Omdat vitamine B5 in bijna alle (pantos = overal) voedingsmiddelen voorkomt, is er weinig bekend over mogelijke ziekteverschijnselen als gevolg van een tekort aan deze vitamine. Zelfs bij een “slechte” voeding krijgt men voldoende vitamine B5 binnen. Proeven met gezonde volwassen vrijwilligers gevoed met een vitamine B5-arm dieet ontwikkelden na 2 maanden een gevoel van lusteloosheid, duizeligheid, spierslapte en vermoeidheid. Bij proefdieren leiden ernstige tekorten tot o.a. huidontstekingen, grijs worden van de vacht en het slechter functioneren van de bijnieren.
Ook het “burning foot syndrome”, een pijnlijk brandend gevoel aan de voetzolen en pijnscheuten in de benen wordt toegeschreven aan een tekort aan vitamine B5. Dit ziekteverschijnsel trad vooral op bij oorlogsslachtoffers uit de gevangenkampen van de tweede wereldoorlog. Over nadelige bijwerkingen bij een teveel aan vitamine B5 is in de literatuur niets bekend.
Vitamine B5 en onze voeding
Van vitamine B5 is geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) bekend. Omdat uit onderzoek is gebleken dat we dagelijks gemiddeld 5 tot 10 mg uitscheiden, heeft men aangenomen dat dit ook de dagelijkse behoefte is van het lichaam om goed te kunnen functioneren.
De hoogste concentraties vitamine B5 worden gevonden in orgaanvlees (lever en andere organen), eigeel, melk, vis en pluimvee. Bij plantaardige producten zijn graanproducten, pinda’s, aardappelen, bladgroenten, bloemkool, broccoli, sinaasappels en aardbeien goede bronnen van vitamine B5.
Vitamine B5 is goed oplosbaar in water (dus ook hier wordt weer veel vitamine met het kookvocht door de gootsteen gespoeld) en goed bestand tegen verhitten.