Vitamine B12 (Cyanocobalamine)
Vitamine B12 werd voor het eerst geïsoleerd uit een leverextract in 1948 en geïdentificeerd als een stof die een belangrijke rol speelt bij het voorkómen van een vorm van bloedarmoede (pernicieuze anemie), die tot het begin van de vorige eeuw nog dodelijk was. Het heeft lang geduurd voordat men de ingewikkelde structuur van vitamine B12 had ontrafeld. Vitamine B12 is een heldere, rode kristallijnen stof veroorzaakt door de aanwezigheid van kobalt (Co). De kobaltzouten geven door de daarin aanwezige complexe verbindingen mooie kleuren. Vitamine B12 is de enige bekende voedingsstof in een levend organisme die kobalt bevat. Met een molecuulgewicht van 1400 is het ook een zeer groot molecuul. Ter vergelijking vitamine C heeft een molecuulgewicht van 176.
Structuurformule vitamine B12 (Cyanocobalamine).
Vitamine B12 en ons lichaam
Vitamine B12 werkt samen met foliumzuur (vitamine B11) in vele lichaamsprocessen. Het is betrokken bij de vorming van DNA en RNA, de productie van rode bloedcellen en de vorming en onderhoud van zenuwweefsel.
Voor de opname van vitamine B12 door ons lichaam is een andere stof van essentieel belang. Zonder deze stof kan het via de voeding aangeboden vitamine B12 niet worden opgenomen. Deze stof wordt in de maag afgescheiden door het maagslijmvlies en wordt de “intrinsieke factor” genoemd. Het is een eiwit dat zich in de maag bindt aan vitamine B12 en het verder vervoert door het spijsverteringskanaal naar de dunne darm (twaalfvingerige darm) waar het dan door het lichaam kan worden opgenomen. Via de bloedbaan wordt het naar de weefsels vervoerd. In de lever en de nieren wordt een voorraad (tussen 1 – 10 mg) aangehouden voldoende voor een aantal jaren. Is de voorraad op peil en wordt aan de dagelijkse behoefte voldaan dan wordt de rest via de urine uitgescheiden.
De belangrijkste oorzaak van ziekteverschijnselen als gevolg van vitamine B12 tekort wordt niet zo zeer veroorzaakt door een onvoldoende inname van dit vitamine via de voeding, maar vindt zijn oorzaak in een tekort van de stof “intrinsieke factor”. Werkt het maagslijmvlies slecht dan wordt onvoldoende van deze stof uitgescheiden en kan het aangeboden vitamine B12 niet door het lichaam worden opgenomen en wordt ongebruikt uitgescheiden. Mensen met chronische ontstekingen aan het maagvlies, maagzweren of mensen waarvan de maag gedeeltelijk is weggehaald maken onvoldoende “intrinsieke factor” aan en lopen dus een verhoogd risico.
Ook ouderen (boven de 60 jaar) lopen een verhoogd risico. Veel ouderen krijgen last van chronische maagslijmvliesontsteking (gastritis), waarbij het maagslijmvlies niet alleen steeds minder van de “intrinsieke factor” produceert, maar ook steeds minder maagzuur. Door het minder zuur worden van de maag krijgen bacteriën de kans in de maag te groeien en verbruiken een gedeelte van de aangeboden vitamine B12. Slappe armen en benen, moeilijkheden met lopen en plaatselijke verlammingen kunnen wijzen op vitamine B12 tekort. Een chronisch vitamine B12 tekort door een verstoorde opname als gevolg van een tekort aan “intrinsieke factor” leidt tot een vorm van bloedarmoede die men pernicieuze (verderfelijke) anemie noemt ter onderscheid van de bloedarmoede (anemie) als gevolg van een ijzertekort. Voor de aanmaak van rode bloedlichaampjes in het beenmerg zijn vitamine B12 en vitamine B11 (foliumzuur) onmisbaar. Is er een tekort aan een van deze vitamines dan gaat de productie van rode bloedlichaampjes achteruit. Er worden grote, onvolwaardige rode bloedcellen geproduceerd. Het transport van zuurstof naar de lichaamscellen komt daarmee in gevaar.
Vitamine B12 en onze voeding
De behoefte aan vitamine B12 is zeer laag. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor een volwassene bedraagt 2,2 – 2,5 microgram vitamine B12.
Vitamine B12 wordt in belangrijke hoeveelheden alleen aangetroffen in producten van dierlijke oorsprong. Rijk aan vitamine B12 zijn lever en nieren, gevolgd door vlees, vis, schaal- en schelpdieren, eieren, melk en kaas. Voor vegetariërs is melk een belangrijke vitamine B12 bron. Met een gehalte van gemiddeld 0,3 microgram Vitamine B12 per 100 ml melk moeten wel een fors aantal glazen per dag worden gedronken om aan de dagelijkse behoefte te voldoen. Strikte vegetariërs (veganisten) die in het geheel geen dierlijke eiwitten willen eten lopen een verhoogd risico op vitamine B12 tekort. Gefermenteerde sojaproducten (tempeh, tamari en miso) en zeewierproducten hebben wel een hoog gehalte aan vitamine B12, maar uit studies blijkt dat deze voorkomt in een vorm die niet bruikbaar is voor het lichaam. Veganisten worden daarom wel geadviseerd hun voeding met vitamine B12 supplementen te verrijken. Vitamine B12 is een stabiel vitamine en goed bestand tegen verhitting.